Na ‘bohwa’ bja rena ke eng? Kgwedi yeo e sa tšwago go fela ya Lewedi (Setemere) e tsebega e le kgwedi ya ‘bohwa’ (heritage). Gape re botšwa gore ka setšo ye ke kgwedi ya mathomo ya ngwaga. Ye ke kgwedi yeo bjang le mehlare di hlogago leswa e le taetšo ya bophelo. Seo bangwe ba se botšišago, le ge go le bjalo, ke gore na ge re re re keteka ‘bohwa’, re ra ge re keteka eng? Na ‘bohwa’ ke eng? Wikipedia, yeo e lego ye nngwe ya dipukuntšu tša inthanete, e hlalosa ‘bohwa/ bohwa bja setšo’ go ba ‘lefa la dilo tšeo di swaregago le tšeo di sa swaregego tšeo di tswalanywago le sehlopha goba setšhaba seo se rilego tšeo e lego lefa leo re le humanego go tšwa melokong yeo e fetilego, tšeo re di bolokago mehleng ya bjale gomme re rata go di fetišetša go meloko ya ka moso’. Dilo tša go swarega di akaretša meago, maswika a segopotšo, boalo bja naga, dipuku, diaparo, dilo tša go bopša (ka kota, letsopa, gauta, letlalo, bjang, mahlaka, bjalobjalo). Bohwa bja go se swarege bo akaretša dinonwane, dikoša, polelo, meetlo le ditlwaelo, tsebo le diphedi (dimela le diphoofolo). Ge e tšwela pele, Wikipedia e re ‘bohwa’ bja setšhaba se sengwe le se sengwe ke moswananoši e bile bo ka se tšeelwe legato ke selo. Bohwa bja setšhaba se sengwe le se sengwe ke karolo ye bohlokwa ya setšhaba seo yeo e se hlaolago go ditšhaba tše dingwe. Ditšhaba tša lefase di swana ka dilo tše dintši gomme se se dira gore batho ba go tšwa ditšhabeng tša go fapana ba kgone go phela mmogo ntle le mathata. Le ge go le bjalo, go na le dilo tše dingwe tšeo ditšhaba tšeo di rilego di tsebegago ka tšona – polelo, mmino, dijo, dipapadi, mahlale, ditšweletšwa tša kgwebo, diaparo, bjalobjalo tšeo di tsebegago ka tšona. Naa nna le wena ge re re re be re keteka bohwa, gabotse ke eng yeo re bego re e keteka? Kudu dinageng tša Yuropa, karolo ye nngwe ye bohlokwa ya bohwa bja dinaga tšeo ke meago ya kgale. Mo gagaborena ga go na meago e mekae ya setšo goba ya SeAforika yeo ke bonego e ketekwa. Mafelo a segopotšo bjalo ka Mapungubwe, Tšate, lewa la Makapane, Bela-Bela, dithaba tša Makgabeng, sefate sa GaChuene, bjalobjalo a fela a ketekwa. Gape re keteka dibjalo tša go swana le mohlare wa Mongwane (Baobab), morula le diphoofolo tše dikgolo tše hlano – tlou, tau, nkwe, nare le tšhukudu. Karolo ye nngwe ya setšo yeo ke bonago e fela e ketekwa ke ya diaparo. Ga ke na nnete gore na ka kgonthe diaparo tša mašela tša mebalabala tšeo go thwego ke tša setšo, ka kgonthe ke tša setšo na…ke karolo ya bohwa naa? Lešela…setšo sa MaAforika? Le ge go le bjalo, diaparo tša letlalo tšeo ke felago ke bona batho ba di apara…tšeo ke a kgolwa gore ke tša setšo. Karolo yeo ke gopolago gore e bonala kudu ya bohwa bja rena ya dilo tšeo di sa swaregego ke mmino. Le ge karolo ye e gwahlafetše gomme e fokola go ya pele le pele ka ge e sa hlabollwe, mmino wa setšo o sa fela o bonala mo le mola. Ntle le dinatla tša go swana le Dingaka Phillip Tabane le Sello Galane tšeo di lekago go hlabolla mmino wa malopo le wa kiba, mmino wo ga o laetše o ketekwa go ya kgole. Karolo yeo e gwahlafetšego kudu ya bohwa bja rena e akaretša polelo, dijo, dipapadi, mahlale le tsebo tšeo e lego bohwa bja borakgolokhukhu’a rena. Tsebo ya dihlare le kalafo ya malwetši, tsebo ya go boloka dijo (megwapa, bokoma, bjalobjalo), meetlo le ditlwaelo (diila, mekgwa ya go nyala, ditlwaelo tša poloko ya bahu le tše dingwe) di nyameletše goba di fetogile. Na bohwa bja rena bo a tielela goba bo a gwahlafala? Na ge re keteka bohwa, ke eng yeo nna le wena re e ketekago? |
Naa re na le kamano?Go sa šetše dikgwedi tše pedi pele re kokota kgweding ya Manthole. Khonferense ya mokgatlo wa ANC ya go kgetha boetapele ya Mangaung, le ge go le bjale, e tlišitše Manthole mamohla…gonabjale … gosasa…Potšišo ke gore na nna le wena re na le kamano le merero ya Mangaung ya Manthole? Na merero ya Mangaung ya Manthole e a re ama? Na re na le khuetšo godimo ga merero yeo? Kgwedi ya Diphalane e lebeletšwe ka tetelokgolo, kudu go baetapele le balatedi ba mokgatlo wa ANC. Ye ke kgwedi yeo ka yona makala a mokgatlo wo a yago go dumelelwa ‘semmušo’ go tšweletša maina a batlhaolwa bao makala a dumelago gore ba ka kgethelwa maemo a boetapele bja mokgatlo. Maatla ohle a go kgetha boetapele a letše matsogong a makala! Makala ke wona a tšeago sephetho sa go re na ke mang a swanetšego go tšeya diporogwana a ye go diša dikgomo le yo a swanetšego go tsena ofising ya boetapele. Ke makala ao a tšeago sephetho sa go re na go namela mang, go fologa mang; go šala mang, go sepela mang. Ka boripana o ka re makala ke ‘diposo’! Bjalo nna le wena re na le kamano efe le tšona ditaba tše? Ge e le gore o leloko la ANC leo le nago le maatla a go kgetha boetapele lekaleng la geno, gabotse le wena re ka no re o ‘poso’. O poso ka go re o na le maatla a go hlaola bao ba swanelwago ke maemo a boetapele. O poso ka go re o na le maatla thwii a go tšeya sephetho ka Diphalane seo se yago go ba le khuetšo go diphetho tša Manthole. Ge o kgona go tšeya sephetho o etšwa GaMakanye goba Mphanama goba Ngwanallela ka Diphalane gomme sephetho seo sa tla sa ba le khuetšo go diphetho tša Mangaung ka Manthole, gona o poso. Poso ke poso gomme poso ke wena! Le ge khonferense ya Mangaung e eya go ba gona ka Manthole, Manthole e šetše e fihlile… Dikopanong tše dintši tša dipolitiki, ge ešita le tša mmušo, batho ga ba fetše go bolela ka Mangaung. Batho ba tšhošetšana ka Mangaung…batho ba kwerana ka Mangaung…batho ba ngangišana ka Mangaung. Ke Mangaung ka mo, ke Mangaung ka mola…ke Mangaung gohle fao o sepelago. Mengwageng ye mehlano yeo e fetilego, leina leo le bego le le melomong ya batho ba bantši, kudu ba dipolitiki, ge ba bolela e be e le ‘Polokwane’. E be e le Polokwane ka mo le ka mola. Polokwane bjale e tšeelwa legato ke Mangaung! Ge e le go re, go swana le ba bantši, o dumela gore mokgatlo wa ANC ke o maatla e bile o sa na le mengwaga ye mmalwa ya go buša, gona o dumela gore diphetho tša boetapele tšeo di tlogo tšewa Mangaung ka Manthole di ya go go ama. Seo o tla bago o se bolela ge o realo ke gore o dumela gore baetapele bao ba yago go kgethwa Mangaung ka Manthole ba tla fetša e le baetapele ba naga. Ge e le go re ANC e sa ile go tšwela pele e buša, gona diphetho tša boetapele tšeo di yago go tšewa ka Manthole Mangaung di ya go re ama thwii. Diphetho tšeo di yago go tšewa tša boetapele di ya go re ama thwii go sa kgathalege gore na re maloko, bathekgi goba balatedi ba mokgatlo woo goba aowa. Bao ba yago go kgethwa go tsarama maemo a boetapele, ba ya go fetša e le baetapele ba naga. Go sa na le dikgwedi tše pedi pele Manthole e fihla…dikgwedi tše pedi pele Mangaung e fihla. Le ge go le bjale, Mangaung e mo, e moo, e mola! Mangaung e ka fa le ka fao le ka fale! Ke Mangaung dikuranteng, Mangaung diyalemoyeng, Mangaung thelebišeneng. Naa go na le selo seo nna goba wena goba yo mongwe a ka se dirago go fetola kgonthe ya Mangaun |
